Serwis

Położenie i geografia

Serwis leży u stóp Łysogór w otulinie Świętokrzyskiego Parku Narodowego, a przytulony jest do dwóch leśnych eksklaw tegoż Parku – na zachodzie do Serwisu Dąbrowa, a na wschodzie do słynnej m.in. ze stanowisk modrzewia polskiego Chełmowej Góry, teren której jako jeden z pierwszych w naszym kraju został objęty ochroną w formie rezerwatu przyrody w roku 1920.

Do miejscowości wjeżdżamy drogą 756 prowadzącą do Starachowic, zaraz po tym jak opuścimy miasto Nowa Słupia, z którego turyści często rozpoczynają piesze podejście na Łysą Górę. Obok Serwisu znajdują się także Rudki, znane z XX-wiecznej kopalni rud pirytu i żelaza, której złoża eksploatowane były już w czasach starożytnych. W okolicy unosił się wtedy dym z licznych pieców kotlinkowych zwanych potocznie dymarkami.

W Serwisie łączą się dwie świętokrzyskie rzeki. Nieopodal mostu na drodze 761 Pokrzywianka przyjmuje wody Słupianki, by kilkanaście kilometrów dalej na północ ujść od zalewu Wióry utworzonego na rzece Świślinie.

Historia Serwisu i jego nazwy

Dzieje Serwisu ściśle związane są z górującym na szczycie Świętego Krzyża dawnym klasztorem benedyktyńskim. Najstarsze wzmianki o miejscowości pojawiają się w latach 1351-1374. Jest wtedy znana jako Wola Pluskana. Już w XV wieku dokumenty potwierdzają, że wieś jest własnością klasztorną, a konkretnie należy do braci, do tzw. stołu mniszego.

W czasach późniejszych nazwa miejscowości jest zmieniana i zapisywana na różne sposoby. W 1427 roku w dokumentach występuje Wola circa molendinum, co oznacza, że znajdował się tu młyn. W połowie XVI wieku na rzece stoi nie tylko młyn, ale i folusz również wykorzystujący koło wodne w procesie oczyszczania sukna z tłuszczów i klejów tkackich.

W następnych stuleciach pojawiają się nazwy Vola dicta Serwicaptur, kojarząca się z herbem Longinusa Podbipięty znanego z powieści Henryka Sienkiewicza „Ogniem i Mieczem”, Wola Sczerny Kaptur i Serwiszkaptur, z której to formy musiała powstać, używana na stałe od końca XVIII wieku, nazwa Serwis.

Pod koniec XVIII wieku były wielki kanclerz koronny Jacek Małachowski, znany z wielu inwestycji w regionie świętokrzyskim m.in. w Końskich, Bodzechowie i ze słynnej fabryki porcelany w Ćmielowie, planuje postawić przy Chełmowej Górze kolejną fabrykę tego typu. W Serwisie powstają baraki dla pracowników zakładu. Jednak brak wystarczającej ilości podstawowego składnika porcelany – glinki kaolinowej, sprawił że możny inwestor porzucił te plany.

Serwis pozostaje w rękach benedyktynów aż do czasów kasaty zakonu świętokrzyskiego w 1819 r.

W roku 1889 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wspomina o znajdujących się tu podkładach kamienia budowlanego pod postacią margli. W 16 domach mieszkają tu wtedy 102 osoby. Dziś Serwis liczy 317 mieszkańców.

Co jeszcze może skrywać historia?

Położenie przy głównym trakcie, wyjeździe z Nowej Słupi, czyni Serwis miejscem, przez które musieli przejeżdżać powstańcy styczniowi, chroniący się przed podążającymi ich śladami rosyjskimi wojskami pod dowództwem Czengierego.

Tym samymi ścieżkami wędrowali żołnierze podziemia z czasów II wojny światowej. Podobni powstańcom z roku 1863, także oni prowadzili podjazdową grę na śmierć i życie z przeważającymi siłami niemieckiego okupanta.

A we wcześniejszych wiekach? Kto wie? Może to właśnie tędy odskakiwała słynna banda łotrzycy jezdnej Barbary Rusinowskiej po nieudanym ataku na Słupię?

Inspiracje

Historia okolicy, piękne położenie między rzekami, bliskość ŚPN, widok na Łysogóry i Chełmową Górę. To wszystko sprawia, że gdybym tu mieszkał chyba zostałbym… przewodnikiem świętokrzyskim;)

Galeria

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•